Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości Łabunie pochodzi z roku 1428, kiedy w źródłach wystąpił Zenko Łabuński. W latach 1433 – 1444 notowano Wojciecha z Łabuń, a w latach 1435 – 1447 Adama z Łabuń jako właściciela Łabuń, Krynic i Dzierążni. Ten ostatni był współfundatorem kościoła w Łabuniach w 1435 roku.

W latach 1488 – 1466 występował w źródłach Jan z Łabuń, a w latach 1447 – 1464 Świętosław z Łabuń. W latach 1447 – 1467 notowany był Mikołaj z Łabuń, pisarz kancelarii królewskiej, biskup kamienicki, który w 1449 roku odstąpił swój dział w Krynicach bratu Piotrowi Łabuńskiemu. W 1483 – 1494 jako właściciel Łabuń, Krynic i Wierzby występował Jan Łabuński, a w latach 1483 – 1492 spotykamy w źródłach Jakuba Łabuńskiego. W roku 1491 Barbara Łabuńska, żona Piotra Potockiego została jedną dziedziczką Łabuń.

Pod koniec XV wieku lub na początku XVI wieku Łabunie przeszły w ręce Oleśnickich herbu Radwan, którzy odziedziczyli po Łabuńskich herbu Zagłoba całą włość łabuńską. Składały się na nią następujące wsie: Krynice, Dzierążnia, Wierzbie, Łabunie i Wola Łabuńska. Oleśniccy poszerzyli otrzymaną w spadku włość o Niemirków i Barchaczów . Jan z Oleśnik w roku 1532 wykupił wójtostwo w królewskiej wsi Łabińki, a następnie jego syn Łukasz w roku 1550 wykupił wójtostwo w Łabuńkach i Hrubieszowie.

W 1578 roku właścicielem wsi był Marcin Oleśnicki. Przed 1566 rokiem pół wsi należało do Jana Rogali od, którego kupił je wraz z Wolą Łabuńską Stanisław Zamoyski. Jednak w 1566 roku zastawił on swoja część wsi za 4000 zł Łukaszowi Oleśnickiemu, który w 1581 roku odkupił ją od jego syna Jana Zamoyskiego. Następnym właścicielem Łabuń był Jarosław Oleśnicki, żonaty z Dorotą Bełżecką, w rękach, którego znajdowały się także: Jatutów, Wierzba i Ruszów. Po śmierci Jarosława Oleśnickiego dobra łabuńskie objął po nim brat Andrzej, kasztelan radomski. Jego córka Regina Oleśnicka wniosła włość łabuńską w posagu mężowi Mikołajowi Firlejowi.

W 1648 roku Łabunie oraz sąsiednia wieś Łabuńki były własnością Stanisława Firleja z Dąbrownicy. W 1704 roku przez kilka lat obozował we wsi król szwedzki Karol XII wówczas Łabunie były własnością Zamoyskich, którzy objęli tą włość pod koniec XVII wieku. Pierwszym właścicielem Łabuń z tej rodziny był Marcin Zamoyski, żonaty z Anną z Gnina. Po jego śmierci w 1706 roku dokonano podziału majątku, a Łabunie wraz z Łabuńkami i Wolą Łabuńską trafiły w ręce jego syna Józefa Tomasza, który jednak nie posiadła potomstwa i spadek po nim dostał się bratu Michałowi Zdzisławowi, szóstemu ordynatowi. Ten miał trzech synów, między którymi powstały targi na tle majątku.

Ostatecznie Łabunie dostały się Janowi Jakubowi, żonatemu z Ludwiką Poniatowską. Jan Jakub Zamoyski zmarł w 1790 roku, a majątek odziedziczył po nim jego siostrzeniec Hrabia Michał Wilhorski, który w roku 1801 sprzedał Łabunie Stanisławowi Grzębskiemu herbu Jastrzębiec, żonatemu z Teklą ze Stadnickich.

W 1819 roku dobra Łabunie w skład których wchodziły: Łabunie Łabuńki, Wółka Łabuńska, Wierzbie, Majdan Ruszowski, Ruszów odziedziczyła po Stanisławie i Tekli ze Stadnickich Grzębskich ich córka Antonina Grzębska, która wyszła za mąż za Feliksa Tarnowskiego. Następnie po matce włość łabuńską odziedziczył w 1868 roku Adam Tarnowski, a w 1887 roku otrzymał je jego syn Jan Stanisław Tarnowski. Ten w 1895 roku sprzedał Łabunie hrabiemu Aleksandrowi Szeptyckiemu z Łukaszowa żonatemu z Izabellą Sobańską. W 1827 roku wieś liczyła 83 domy i 539 mieszkańców.

Pod koniec XIX wieku był tu urząd gminy, I – klasowa szkoła etatowa, browar piwny, młyn wodny, cegielnia, destylarnia parowa i tartak. W 1895 roku Aleksander Szeptycki uruchomił w Łabuniach gorzelnię. W 1919 roku Szeptyccy planowali sprzedaż majątku jednak do sprzedaży nie doszło. W 1922 roku Szeptyccy przekazali zespół pałacowo – parkowy siostrom Franciszkankom Misjonarkom Maryi zajmującymi się opieką nad sierotami, dziećmi opuszczonymi i chorymi.

Zakonnice wykonały remont pałacu zaadaptowały go na cele klasztorne, zamiany dotyczyły również parku gdzie założono cmentarz klasztorny. W 1928 roku ustawiono krzyż fundacyjny. Pierwsze pochówki pojawiły się już w roku następnym. W 1929 roku hr. Aleksander Szeptycki posiadał w Łabuniach 1977 ha ziemi, cegielnie, młyn, tartak parowy i gorzelnię. Podczas II wojny światowej Niemcy zbudowali lotnisko (1940). Po II wojnie światowej po parcelacji majątku łabuńskiego powstała wieś Łabunie – Reforma.

Pierwsze lata powojenne to przede wszystkim odbudowa gospodarki ze zniszczeń wojennych. W 1945 roku w Sądzie Okręgowym w Zamościu została zarejestrowana „Samopomoc Chłopska” Spółdzielnia powstała przez połączenie spółdzielni „Owoc” w Wierzbiu, spółdzielni „Oszczędność” w Łabuniach oraz spółdzielni „Wyzwolenie” w Majdanie Ruszowskim. W styczniu 1949 roku przyłączyły się do spółdzielni „ Swój do swego” z Łabuniek, „ Jedność” z Ruszowa i „Pilnuj swego” z Wólki Łabuńskiej. Spółdzielnia zarządzała sklepami, stawami rybnymi, rzeźnią, gorzelnią w Łabuniach oraz browarem w Jatutowie. W latach 1945 – 1955 z działalności spółdzielni wyłączono gorzelnię, browar i stawy rybne. W latach sześćdziesiątych wybudowano sklepy w Wólce Łabuńskiej, pawilon handlowy i budynek G.S. w Łabuniach. W latach 1974 – 1980 wybudowano piekarnię, restaurację nowe sklepy w Bródku, Barchaczowie, Łabuńkach i Ruszów – Koloni .

W roku 1958 powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Łabuniach na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi. W nowo założonej spółdzielni obszar użytków rolnych wynosił 51 ha. Założycielami spółdzielni byli rolnicy ze wsi Barchaczów. Początki spółdzielni były trudne, rolnicy nie posiadali żadnego ośrodka gospodarczego ani maszyn. Prowadzili jedynie produkcje roślinną, uprawiając pole końmi. Dokumentację i zebrania członkowskie prowadzili w domach prywatnych. Do roku 1973 spółdzielnia przechodziła różne koleje losu, była rozwiązywana i ponownie tworzona. W latach 1973 – 1974 sytuacja spółdzielni w końcu się ustabilizowała. Zlokalizowano ośrodek gospodarczy w Łabuniach, wybudowano budynek administracyjno – socjalny, oborę na sto stanowisk, magazyn, kuźnię i garaże. W tym okresie został powiększony obszar użytków rolnych do 230 ha o grunty Państwowego Funduszu Ziemi i grunty Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Lata siedemdziesiąte były okresem umocnienia spółdzielni pod względem organizacyjnym oraz gospodarczo – finansowym. W latach osiemdziesiątych wybudowano jedna oborę i budynki socjalno – garażowo – magazynowe.

Kolejna spółdzielnia jaka powstała na terenie gminy Łabunie to Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Łabuniach. Spółdzielnia ta powstała w 1974 roku na bazie byłej filii POZ Zamość oraz na bazie 6 Kółek Rolniczych, które prowadziły działalność w zakresie usług mechanicznych, warsztatowych, rekultywacyjnych oraz w bazę zaopatrzenia materiałowego.

Lata obecne to przede wszystkim bardzo prężny rozwój wsi. Powstanie sieci dróg utwardzonych w większości pokrytych dywanikiem asfaltowym. Wszystkie miejscowości gminy objęte są siecią gazowniczą. Gmina jest stelefonizowana.

W celu podniesienia bezpieczeństwa pieszych odremontowano i rozbudowano nowe chodniki. Cała gmina posiada oświetlenie. Na terenie gminy funkcjonuje jeden wodociąg, którego główne urządzenie znajduje się terenie wsi Majdan Ruszowski.

W Łabuniach działają instytucje użyteczności publicznej, zaspokajające potrzeby mieszkańców całej gminy. Należy tu wymienić: Urząd Gminy, Bank Spółdzielczy, Urząd Pocztowy, Ośrodek Zdrowia, Posterunek Policji, Publiczna Biblioteka. Do prywatnych instytucji ułatwiającym prawidłowe funkcjonowanie należą : Apteka, Lecznica dla zwierząt, młyn, stacja paliw, dystrybutor gazu.

Na terenie gminy działają dwie szkoły podstawowe i pięć filialnych. Dzięki staraniom społeczności lokalnej wybudowano nowe obiekty szkolne na terenie Łabuniek Pierwszych i w Ruszowie. Rozbudowano i zmodernizowano obiekt szkolny w Łabuniach.

W 2004 roku oddano do użytku pełno metrażową salę sportową, która powstała przy szkole w Łabuńkach.

W 1999 roku powstały dwa gimnazja w Łabuniach i w Łabuńkach Pierwszych. Szkoły te zaspakajają w pełni potrzeby oświatowe gminy w tym zakresie.

W 2000 roku Łabunie doczekały się wprowadzenia nazw ulic.